Podmiotowe traktowanie uczniów |
Autor: Kulas K. | |
20.04.2008. | |
PODMIOTOWE TRAKTOWANIE UCZNIÓW Skuteczność wychowania zależy nie tylko od zastosowania określonych metod czy form oddziaływań wychowawczych, lecz także od całego szeregu uwarunkowań psychospołecznych. Jednym z nich jest podmiotowe traktowanie uczniów przez nauczycieli, które jest koniecznym warunkiem ich sukcesu pedagogicznego. Oprócz liczenia się z autonomią i niepowtarzalnością uczniów chodzi tu o humanistyczne i w pewnym sensie partnerskie do nich podejście. Postuluje ono nie tylko zabezpieczenie prawa uczniów do bycia niezależnymi, twórczo aktywnymi i samodzielnymi, lecz także uszanowanie w każdym z nich osoby. Przejawem tego jest okazywanie szacunku dla przynależnej im godności osobistej oraz liczenie się z możliwością ponoszenia przez nich odpowiedzialności za swoje postępowanie i kierowanie własnym rozwojem. Przeciwieństwem podmiotowego traktowania uczniów jest przedmiotowe (instrumentalne) ich traktowanie, czyli zadawanie im w nadmiarze przymusu zewnętrznego. W takim przypadku następuje uprzedmiotowienie uczniów, odmówienie im prawa do samodzielności, twórczej aktywności i ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój. Wymusza się na uczniach bezwzględne posłuszeństwo zamiast podejmować próby wynegocjowania pewnego kompromisu, szczególnie w sprawach, w których można i niejednokrotnie trzeba liczyć się z ich zdaniem. Chodzi o to, by nauczycieli łączyła nie relacja instrumentalna, lecz altruistyczna, a nade wszystko kooperacyjna. Dzięki temu szkoła przestaje być miejscem nadmiaru monologu i pouczeń nauczycieli, staje się także miejscem ożywionego współdziałania i współpracy z uczniem. Istnieją różne sposoby podmiotowego traktowania uczniów. Należą do nich: UMIEJĘTNOŚĆ AKCEPTOWANIA UCZNIÓW, polegająca na uznawaniu ich takimi, jakimi są naprawdę, to jest bez stawiania im specjalnych warunków. Zakłada się, że czym innym są zachowania ucznia, a czym innym on sam jako osoba ludzka, której nigdy nie wolno znieważać i traktować instrumentalnie; przyznaje się mu prawo do własnej odrębności i niepowtarzalności. UMIEJĘTNOŚĆ ROZUMIENIA EMPATYCZNEGO, charakteryzująca się uważnym słuchaniem tego, co mówią uczniowie, a w szczególności wczuwaniem się w ich wewnętrzny świat doznań, uczuć i myśli. Umiejętność ta jest przeciwieństwem rozumienia oceniającego, tzn. pozwala nauczycielom żyć przynajmniej chwilowo życiem swych uczniów, a więc postrzegać niejako świat zewnętrzny przez pryzmat przeżyć i doświadczeń uczniowskich, a nie tylko własnych. UMIEJĘTNOŚĆ BYCIA AUTENTYCZNYM, prawdziwym, otwartym, bezpośrednim. Polega ona na szczerym i w pewnej mierze spontanicznym zachowaniu, tzn. bez udawania, że się jest lepszym niż w istocie rzeczy. Nauczyciel wykazujący taką umiejętność unika wszelkiej fasadowości, czyli stwarzania efektywnych i zgoła fałszywych pozorów lub grania jakiejś ściśle określonej roli. Po prostu pozostaje sobą i wyraża siebie przy jednoczesnym poszanowaniu przysługujących uczniom praw. Powyższe umiejętności nie są jedynymi sposobami podmiotowego traktowania uczniów. Są nimi także umiejętności rozumienia uczniów w sensie personalistycznym, łatwego porozumiewania się z nimi i zachowania niezbędnego umiaru zarówno w dawaniu im swobody, jak i wywieraniu na nich niezbędnego przymusu. Rozumienie uczniów w sensie personalistycznym zakłada, że każdy z nich jest istotą rozumną, wolną i odpowiedzialną, wrażliwą na dobro, prawdę i piękno, zdolną do autorefleksji, samorealizacji. Jednocześnie nigdy nie przestaje być istotą społeczną. Jest bowiem o tyle "bytem w sobie", samodzielnym i zupełnym, o ile jest "bytem dla drugiego" - bytem społecznym. Takie rozumienie uczniów sprzyja niewątpliwie podmiotowemu ich traktowaniu przez nauczycieli. Dopomaga mu szczególnie: Bibliografia: Kowalczyk S., Filozofia w myśli współczesnej. Filozofia współczesna o człowieku, Warszawa 1990, Kukułowicz T., Całka E., Teoria wychowania. Przedmiotowość wychowanka, Stalowa Wola 1997, Łukaszewski W., Szanse rozwoju osobowości, Warszawa 1984. |